2022年8月14日 星期日

 

 

附錄 3     定調字彙編

 

有些單字在口語上不會以本調岀現,有些單字從漢字的角度本調與變調是同一個字,但是在台語本調與變調的詞性不同,意義也不同。由於這些單字有許多是單音節的介詞、助詞、副詞、指示詞等,功能性很強,為利於文法上的區隔也便於閱讀,本書特地將這些單字作例外性的拼寫,表示這些單字是不變調的,稱為「定調字」。詳參 第4篇 4-2-4 定調字。

以下按照字母順序整理主要的定調字彙整與例句。

 

A

a' (綴在稱呼詞前,構成直呼語)

 a'vax. a'burw.

aff (,放在句首提醒注意表示語氣逆轉)

Ix m jiaf, aff liyw buerh jiaf m (他不吃,你吃嗎)?

ahh (/放在詞後使語氣停頓,表示強調)

  guaw ahh, … soxiw ahh, ...

ahh (放在兩個重複的單音節動詞之間表示動作存續著)

    Nng xee langg qongw ahh qongw, basu suaff jauw .kiyz.

anww/duiww/ngz/ongw (...)

anww hiaxx jauw .kiyz az. (往那兒跑走了)

anww/jiauz/anwjiauz (按照)

anww ix qongw :ee kiyz joerz. (照他說地去做)

anx' (綴在稱呼詞前,構成直呼語)

  anx'bow. anx'diax. anx'maw. anx'niaa.

an’z/dui' ()

Ix an’z Daii’dangx laii. (他從台東來)

  ax' (綴在稱呼詞前,構成直呼語)

   ax’vah. ax’maw.

axx/iaxx ()

azz/iazz ()

 

B

bongxx (姑且)

Bongxx qongw, bongxx tniax. (姑妄言之,姑妄聽之)

  buerzjeng’z (還未)

     buerzjeng’z rf qniaa drzz buerh rf vuerx.

 

C

cam’ /ham’z/ir’/qangzz/qapp (,)

Guaw cam’ liyw kiyz. (我跟你去)

cenxx/kenw/kinw/kerngw (如果)

  Cenxx oe did laii, drzz laii.

cimxx (剛剛)

Cimxx laii qyauz jiaxx. (剛來到這裡)

cuanww (每次都...)

Cuanww qongw lungxx pnaixue. (每次都說壞話)

 

D

dagg ()

dagg vaiw (每次). dagg xee langg (每個人).

dikk/dikkag (確實)

  dikk u/brr確實有(沒有). dikk si anxneix確實是這樣.

dirff (起來,放在動詞後面,強調動作帶來的效果)

  qongw dirff naff jinx:e.  jiaf dirff jin’ kow.

dirhh (應該,必須)

dirhh jit ceingx khox jiaff oe joerz did.

Liyw dirhh soewzi. (你要小心)

ditt ()

   hyuad ditt jin’ dua jangg. qongw ditt hrw.

diyzz/ drff jit (什麼/)

  diyzz dah. diyzz dhai. diyzz langg. diyzz sii. diyzz zit.

dna’/danx (,)

dna’ liyw jit xee (只有你一個)

dnaxx (現在/如今,引起注意的句首詞)

qyauz dnaxx liyw jiaff jaix (你才知道呢).

Dnaxx tnix amz az. (天色已暗)

dng’ (正值,置於形容詞或動詞前)

Zidtauu dng’ iam. (太陽正熱時)

dng’ (剛好面臨,置於名詞前)

  dng’ hitt sii. dng' ix ee bin.

dng’ (當…時)

  Ix dng’ guaw brr juwiz ee sii, taujauw kiyz.

dngzz (毫無)

jennjingg dngzz vnuaz zhi. (毫無舊情)

dniazz/dniazdniazz (常常)

  dniazz qongw veihcat. dniazdnia不動> < dniazdniazz常常.

doezz (…)

doezz snax (第三). doezz buerw (最後的)

dr’ ()

Dagg xee dr’ u kuatdiamw. (大家都有缺點)

Guaw u qwa qongw; Ix dr' m tniax. (我告訴他,他都不聽)

  kaff qnuaa dr' m qniax (再冷都不怕).

  dr' qongw buerh kiyz, naxx brr kiyz?(都說要去,怎麼沒去)

  U dr’ u, jungwsizz iuxhan.有是有,但是有限.

drff ()

Drff jit veingg? (哪一邊)

drhh (哪兒,何處)

Ginxaw bih diy drhh (小孩藏在哪兒) ?

drww/ dendrww/huanxx (反而)

Anxneix qniaa drww hng. (這樣走反而遠)

drzz/dirzz/jiuzz ()

joerz m dwirf drzz hue sitlew. (做錯就道歉)

dui’ (...)

dui’ jiaxx laii; duiww hiaxx kiyz.

duiww (,)

Baz’hirf vuerx duiww hitt veingg kiyz. (老鷹飛往那邊去)

duxx (剛剛)

Ix duxx zip mngg. (他剛進門)

duxx/duxhrw (剛好)

    duxx haf guaw ee iz.

  

E

engxx (終究)

Langg engxx oe syiw. (人總會死)

  engxx (絕對/當然)

    engxx brr hitt diauu drzliw.

  ezz (放在句末,輕微提醒注意)

    Deii jin' sirx ezz. Juiw jin' cimx ezz.

  ezz/.ei (放在句末,表示輕微的命令或請求)

    danw ezz/.ei. kaff qinw ezz/.ei.

 

H

ham’z /cam’(,)

Guaw ham’z liyw kiyz. (我跟你去)

  ham’z /cam’(連帶)

ham'z ix lungxx liaf kiyz. ham'z guaw dr' u jue.

hexx (那個)

  Hexx si guaw ee. Liyw buerh dif jexx iaxx si hexx.

hiaff (那麼)

Naxx oe hiaff qiamm? (怎麼那麼鹹)

hiamxx (差一點,險些)

  hiamxx vuaf drw. hiamxx syiw.

   hiangww/hiongww/hitt ()

hiangww/hiongww sii/soz(那時候). hiongww xee (那個).

   hiaxx (那裡)

Dui' jiaxx qyauz hiaxx u zuazz hng?

hinww (/遠方)

  m si hitt vingg, si hinww vingg (不是那邊,是那~邊).

hitt ()

hitt veingg snuax, hitt diauu koejuiw (那座山,那條河).

huanxx (反而)

  Ix qyeiz liauxau, mia huanxx kaff hrw.

huan’z (所有/凡是)

  huan'z u kiyz querz ee langg lungxx qongw hiaxx suiw.

huanzz (各自歸屬不相干)

Hiyy huanzz hiyy, heii huanzz heii. (路歸路,橋歸橋)

 

I

iaff ()

Ix si Daii’uannlangg iaff si Cinaxlangg?

iauxx/iaxx ()

iaxqrff/iaxx ()

iaxx/iaxqrff ()

 iaxx u go xee langg buerh laii. Ix iaxx buer laii.

iazz ()

Iazz u hiyy, iazz u heii. (有魚也有蝦)

inwsinzz/joxsi’ (不如)

  Siiqanx b’oe hyuz az, inwsinzz maiz kiyz.

iokk (大約)

iokk nngzvah gua khox. (約二百多塊)

iokk (概估)

Liyw iokk mai! Iokk knuaz u zuazz joe langg.

iuzqrff ()

  Qinzxzit iuzqrff lorh’ho.

iuzz (... [文言])

iuzz si liyw? (又是你?)

ixx ()

Ixx liyw ee jaidiau (以你的才能)

 

J

jexx (這個)

  jexx si ceih.

ji’ ([文言])

zinn ji' cox (人之初) .

jiaff (這麼,後接形容詞)

Chuntnix naxx oe jiaff nizz qnuaa. (春天怎這麼冷)

jiaff/duxjiah (/剛剛,接動詞)

  Guaw jaxkiw jiaff qauwui.

jiaff (,強調前提條件或前因後果)

 U mng jiaff u dab. U qenzkongx jiaff u hingzhug.

jiafqrff/jiaff qrff ()

  jiaf vaw jiafqrff joerz.

jiaxx (這裏)

  kia diy jiaxx. Jiaxx si hag’hau.

jiazz (,…的話)

Nazz si anxneix jiazz, (若是這樣的話)

jidd/ jid'eizz (一…就…)

  Jidd/jid'eizz laii drzz caw buerh dngw kiyz.

jin’ ()

jin’ hnuahiw (很高興). jin’ qngx (很亮).

jinww /jin’ ()

    jiong’ (/)

      jiong' qez jiu qez (將計就計). jiong' simx viw simx (將心比心).

    jiongzz/qwa (/)

  jiongzz guaw soxu :ee lungxx hwo ix.

jirng’z/jyzz (/...時間)

Jirng’z jahngx qyauz dnaxx (從昨晚到現在).

jiukk (非常,)

jiukk qauxquaiz (很頑皮).

jitt ()

jitt diauu (這條). jitt vingg (這邊).

jiuzz (按照/...而言)

Jiuzz liyw soxx jaix :ee laii qongw. (就你所知的來說)

jiuzz/dirzz/drzz (,強調前後動作的關連性)

  Liyw jiuzz seingx jiu ix, maiz qapp ix qewqauz.

jniaww (確實)

Jniaww uzliw (確實有理).

jnia’z (/,接數量,,)

jnia’z ceingx langg (上千人) . jnia'z dauw biw (約一斗米).

jnia’z/jin’ ()

jniuww/jitt ()

 jniuww/jitt veingg.

joerww (儘管)

  Liyw joerww liyw qongw. vangz qniaw, joerww ix jauw.

joxsi’/inwsinzz (不如)

  Siiqanx b’oe hyuz az, joxsi’/inwsinzz maiz kiyz.

jueww ()

  jueww hrw (最好). jueww brrjingg (最無情).

jukk/jiukk (非常,)

jungwsizz (總之)

  iwqenz jin’ joe, jungwsizz dirhh u langg joerz quatding.

jungwsizz (但是)

  Ix u qaf’iz, jungwsizz brr jnii.

jungxx (無論如何/終究)

  Liyw jungxx dirhh kiyz (你終究得去).

jungxx oe u langg' qongw (終究有人會說).

junxnazz (假設)

  junxnazz u langg brr laii, jitt kueh jiaff niu liyw.

junxx (假設/當作)

  Junxx (qongxx) ix m laii, buerh anxjnuaw?

  Qwa deii junxx jiuw laii limx.

jyzz/jirng’z (自從)

jyzz tauu qyauz buerw (從頭到尾) .

 

K

kaff (,再怎麼...)

kaff dnix (比較甜). kaff qiamm (比較鹹)

kaff qongw iazz si brr loz’irng. (再怎麼說也沒用)

kiazz/kuanzz/quanzz (亦即,等於)

 Ix u 10 khox. Liyw u 20 khox. Lungxjungw kiazz 30 khox.

kiokk/kirff ()

  Dhaizjiz qongw brr sengg kiokk iazz hrw.

kiokk/kirff (固然...但是)

  u kiokk si u, brr jin’ joe. ai kiokk aiz, dr' brr jnii.

kirff/kiokk (,固然...但是)

kitt/vizz ()

  kitt ix hai/penz. kitt langg’ pah. kitt cat taux.

kixdrww/drww/dendrww (反而)

koxx (一定,用在否定句)

Brr koxx oe ngyiaa. (不一定會嬴).

m koxx qnaw (未必敢).

 

L

langg’ (人家/別人)

Tniax langg' qongw :ee(聽人家說的)

Langg’ u langg’ ee knuawhuad. (別人有別人的看法)

Langg u langg ee jun’giamm. (人有人的尊嚴)

lazz (,穿插放在個單詞間表示隨意並列)

  Qoex lazz, ah lazz, cyi qui' duix.

lazz (稍微不耐煩地,表示知道或接受的語尾詞)

  hrw lazz. Guaw jaix(oe) lazz.

len’z/liam’z (/包括,強調竟然,甚至的意思)

Len’z lauzsyx mazz b’oezhiauw (連老師也不懂).

lezz (,接在動詞後表示祈使或命令)

Danw .lezz (等著) !

lezz (,接在名詞後表示詢問)

aff ix langg lezz (人呢) ?

  lezz (,接在naff與名詞後強調如同一般)

  Naff qauu lezz. Qongw qaxx naff sinn lezz.

liam’z/len’z (連包括,強調竟然、甚至的意思)

  liam’z/len’z liyw dr’ m jaix(連你都不知道).

liauww (後面接形容詞、形容詞片語、或形容詞子句,表示前置動詞引發的狀態。)

  jiaf liauww jin’ hrxjiaf/hnuahiw (吃了很好吃/高興)

liohh (/.在句尾表示提醒或炫耀)

  Ix si uzjniilangg liohh! (他是有錢人吔)

lorff/lorf kiyz (一下去......,接在動詞後)

  Vnei lorff dirhh b'oe hrw. Qongw lorff dirhh b'oe suah.

lozz/ozz (,提醒注意)

  Hrw lozz. Hrw dngw kiyz lozz.

lungxx (/全部)

Lungxx si guaw m hrw. (都是我不好)

 

M

mazz ()

Liyw buerh kiyz, guaw mazz buerh kiyz (你要去,我要也去)

mizz (強調雖然是...,但是...)

Aiz mizz aiz, mzquxx guaw mizz brr jnii (喜歡是喜歡,但沒錢).

Zuaf mizz jin' zuaf, qnuaa mizz jin' qnuaa (熱很熱,冷很冷)

muiexx ()

      muiexx jaw/amz/zit/nii. muiexx (jit) langg.  

    mzjiaff ()

        Liyw sniu’ pnaiw, ix mzjiaff diamzdiam (他才不說話).

mzqnaxx (難道)

        Jexx mzqnaxx si liyw qongw :ee (這難道是你說的)?

  mzqrxx/mzquxx (不過)

       u sniu buerh boew, mzqrxx/mzquxx brr jah jnii.

 

N

naff (/宛如)

qongw qaxx naff uz’ngiaw:e (說得像真的一樣)

nahh!/nehh! (講話前,引人注意的虛詞)

Nahh! Liyw buerh iaxx m?

nahh!/nehh! (句子後,徵詢同意的虛詞)

  Qin’nii jin’ zuaf nahh!

naxx (,何必,為什麼)

Naxx hiaff brr lexsoz? (怎麼那麼沒禮貌)

Naxx u jitt kuanw dhaizjiz? (豈有這回事)

naxx (一邊...一邊…)

Liyw seingx naxx qniaa lezz. Guaw sui’z laii.(你先慢慢走,我馬上跟來)

Naxx qniaa naxx hauw. (邊走邊哭)

naxx/zuxx (愈來愈…)

  naxx laii naxx qnuaa. Ginxaw naxx duazhanz .kiw .laii.

nazz ()

Liyw nazz m aiz, drzz qinw qongw. (你若不喜歡就快說)

nehh!/nahh! (講話前,引人注意的虛詞)

nehh!/nahh! (句子後,徵詢同意的虛詞)

nizz (,,…一般)

Dyiamz cuz nizz danw. (在家裡等)

jiaff nizz zuaff (這麼熱). hiaff nizz ciucinz (那麼涼爽)

  nozz (表示當然,得意)

    U nozz. Guanw daux u ciax nozz.

O

  ozz (在句尾,表示提醒注意)

    Liyw dirhh soewzi ozz.

Q

qa’/aw (接在「細」後面,強調細小)

  soez qa’/aw sniax. soez qa’/aw xee.

qaff (既然,副詞)

Ix qaff m jiaf, drzz maiz jiyw (他既然不吃,你就不要煮)

qaff /qapp (//,連接詞)

qaiww (,非常)

qaiww gauu. qaiww suiw. qaiww qrsiongw (很高尚)

qamxx/qiamxx (疑問詞)

Qamxx u jitt hr dhaizjiz (有這種事嗎)?

qan’/qanqan’ (偏偏/就是)

  Liyw m hwo guaw kiyz, guaw qan’ buerh kiyz.

qan’ (竟然)

  pafsngz brr az, qan’ iaxx/iauxx u (竟然還有).

qandna’ (僅僅)

  Cuwlai qandna’ ix jit xee langg.

qangxx/jnia’z (...,...)

qangxx ceingx langg (上千人)

qangzz/qaff/ qapp ()

Qangzz liyw brr diyzz dhai. (與你無干)

qapp/qaff ()

qam’aw qapp siquex (橘子與西瓜)

qaxnaff (好像)

  Ix qaxnaff derh siuzkiz.

qaxx (...,接在動詞後,強調動作的結果)

Hnuahiw qaxx lauu bagjaiw. (高興得掉眼淚)

qengww/qengwqax ([文言])

qengww guii’hiamw (更危險)

qenww/qniww (每次..)

qenww kunz qenww binnbang. (每次睡覺都作夢)

qeww (全部,)

Jiaxex qeww si guaw ee. (這些都是我的)

qiau’/qangzz/qapp ()

qnaxx (恐怕,大概)

Jexx qnaxx brr huatdo oox! (這恐怕沒辦法吧)

qniwnazz/qenwnazz (每次只要..)

  Qniwnazz qongw dirf jnii, ix jiuzz vniwbin.

qniww/qenww (每次..)

qniww (總是/老是)

  Ix cutmngg qniww qapp langg’ uanqeix.

qokk ()

qokk qog (各國). qokk langg (各人)

qongxx (引述用語/據說)

Guaw sniu qongxx liyw m kiyz. (我以為你不去)

qongxx (放在句末表示質問/怎麼還不..)

  Qinw kiyz/laii qongxx!快去/來啊.

qoww (惹人)

  qoww langg uanz. (惹人討厭)

qrff (,)

qrff jit vaiw (再一次)

Qrff dirngg genxqiuz. (再重新研究)

qrff (還不…)

  Jnii, buerh hwo liw, liyw qrff m laii.

qrff (即使)

Liyw qrff kaff gauu mazz b’oe vuerx jyniu tnix. (你即使再厲害也飛不上天)

qrff (放在句末表示提醒或催促)

  jin' suiw qrff. Jexx si guaw ee qrff.

  Iaxx m qinw kiyz qrff (還不快去嗎)!

qrfjaiww/qrff (又再)

  qrfjaiww jit vaiw (再一次).

qrfkaff (更加)

  Liyw uzjnii, ix qrfkaff uzjnii.

quanzz/kiazz/kuanzz (亦即)

Jit zit jit khox, quanzz jit guerhzit snajap khox.

quaww (...一併)

Quaww puerr jiaf .lorf .kiyz. (連皮吃下去)

dap'engz quaww vrxjengz.

  qui’ (全部/整個,接單位詞與名詞)

    qui’ xee langg. qui’ qeingx cuz.

 

S

sen’ (無論如何,怎麼...)

sen’ qongw dr’ m tniax (怎麼說都不聽) .

sen’ (千萬別)

  sen' m tangx.

simzjiww (甚至)

  Ix jin’ gauu pah pinpongw, simzjiww kaff ngyiaa qokciuw.

siongzz ()

siongzz hrw (最好). siongzz liz’hai (最厲害).

sir’/sna' (互相)

sir’/sna' pah (打架). sir’/sna' jundiong (互相尊重).

sirxx ()

  sirxx danw lezz (稍等著). sirxx hirh .jit .ei (稍歇一下).

sna’/sir’ (互相)

sniu’ ()

sniu’ querwhun (太過份). sniu’ sirx (太燙).

soxx (,後接動詞,強調動作全部)

 simx soxx aiz ee langg (心所愛的人).

suaff (竟然)

Sniu buer qyauz suaff lorh’ho. (想不到竟然下雨).

suaff (/怎麼可能)

  Suaff u jitt hr dhaizjiz? Hexx suaff si guaw qongw :ee?

sui' (雖然)

Sui' si iaxx jirxhxuer, ix jin' bad dhaizjiz.

   Sui' u rf, mzquxx b'oe qiz did.

sui’z (各自/分別,後接名詞)

sui’z langg qyoz qadi. (各自照顧自己).

sui’z (馬上,後接動詞)

  sui’ qongw sui' joerz. (馬上說馬上做).

 

T

taiww (/非常,預料之外)

taiww brr iwsuz. (太沒意思)

taixx/naxx/jnuaw/taixtrw/taixdrw (怎麼//為何)

  taixx/naxx/jnuaw oe (怎麼會). taixx/naxx/jnuaw u(豈有).

tanxx (根本…,接否定語句)

  tanxx brr’ngiaw (才不是呢). tanxx m si (絕不是).

tauww (全部/整個)

  tauww meii (整夜). tauww shiwlangg (從來)

tihh/did (//可以)

  laii iazz m tihh; kiyz iazz m tihh.

tingww (任憑/可以)

Brr jnii mazz tingww knuaz hniz. (沒錢也可以看戲)

    tongzz/siongzz ()

        tongzz hrw (最好). tongzz liz’hai (最厲害).

tung’ (所有)

tung’ langg lungxx jaix. (所有人都知道)

 

U

uadd/naxx/zuxx (......)

uadd laii uadd suiw. (越來越美)

ui’/dui’/an’z ()

ui’ liyw ee binzcniux knuaz .cud .laii. (由你的臉色看出來)

uizz ()

uizz jnii vniaz mia. (為錢拼命)

  unxx (一定/鐵定)

    Liyw unxx ngyiaa. Tnix ox, unxx lorh’ho.

 

V

vadd ()

vadd langg (別人). vadd soxjai (別的地方).

venww (遍及/所有)

   venww doezbin/doezjniu/ten'ha. (全地/全天下)

   venww qniaa jitt xee doe.(到處走遍)

venzz (只要...... 就立即)

 venzz cutqeiz venzz boe. (只要出價就賣)

vingww (竟然,,早已)

vingww jinx:e. (竟然真的)

vingww qauwui/qauwderz az. (早已到了)

vingzz (,強調否定)

Ix vingzz brr hiaff baiw. (並沒那麼壞)

vizz ()

vizz langg prwhuai. (被人破壞)

  vrff /vrfqnaxx (可能/或許)

      vrff si anxneix.(可能是這樣吧)

      vrff qnaxx kiyz az lezz.(說不定已經去了)

      vrfqnaxx si ix joerz :ee (或許是他做的)

 

Z

zuazz (,何等)

Zuazz aw nizz quaikaw! (多麼乖巧)

Zuazz joe jnii? (多少錢)

zuxx ()

Zuxx laii zuxx qenqiongg. (愈來愈堅強)

 

 

 前言 台語字與台灣建國 Zinnlui qapp qwiitax ee dungzbut brr qang:ee jit xee degdiamw dirzz si giyxgenn ee congwjr. Giyxgenn si zinnlui ee diwhui qapp ...